مدرسه علمیه قدسیه بهشهر

بررسی شبهات و آسیب های مجالس عزاداری اهل بیت علیهم السلام

آسیب های شکلی
1- تحریفات عاشورا
سال ها از رخ دادن حادثه شگفت انگیز کربلا می گذرد و در خلال این سال ها عده ای سودجو و بعضی دیگر نادان، گاهی برای منحرف ساختن اذهان از علت قیام امام حسین علیه السلام و یا به دلیل جهل، خرافات یا برداشت های خود را به این واقعه تاریخی وصله زدند و به اصطلاح، آنرا تحریف کردند.
تحریف از ماده حرف است و به معنی منحرف کردن و کج کردن یک چیز از مسیر و مجرای اصلی است. برخی از داستان هایی که به دروغ به زندگی سیدالشهدا علیه السلام نسبت می دهند، عبارتند از:
1- داستان عروسی قاسم علیه السلام که ظاهراً خیلی مستحدث است و از زمان قاجاریه تجاوز نمی کند.(از زمان ملا حسین کاشفی).
2- داستان فاطمه صغری علیه السلام در مدینه و خبر دادن مرغ بر او.
3- حضور لیلا در کربلا و امر حضرت علیه السلام به او که برود در یک خیمه جداگانه موی خود را پریشان کند.
4- داستان طفلی از ابی عبدالله که در شام از دنیا رفت و بهانه پدر می گرفت و سر پدر را آوردند و همان جا وفات یافت.
5- بازگشت اسرا به کربلا در اربعین و ملاقات امام سجاد علیه السلام با جابر. (اما اینکه جابر مزار پاک سیدالشهدا علیه السلام را زیارت کرده است، صحت دارد).
6- داستان دختر یهودی که فلج بود و قطره ای از خون اباعبدالله به وسیله یک مرع به بدنش چکید و بهبود یافت.
7- هشتصد هزار نفر بودن لشکر عمر سعد بلکه یک میلیون و ششصد هزار نفر و هفتاد و دو ساعت بودن روز عاشورا، با یک حمله ده هزار نفر را کشتن، هجده گز بودن نیزه ی هاشم مرقان و … .
8- داستان طفلی که در حین اسارت گردنش را بسته بودند و سوار می کشید تا طفل خفه شد.
9- حضرت زینب سلام الله علیها در حالت احتضار آمد به بالین امام علیه السلام قرمقها بطرفه فقال لها اخوه ارجعی الی الخیمه- پس حضرت با گوشه با گوشه ی چشم به وی نگاهی انداخت و فرمود:« به خیمه بازگرد که دلم را شکستی و غمم را افزودی».
10- امام چند بار به دشمن حمله کرد و هر نوبت ده هزار نفر را کشت.
11- داستان اباعبدالله هنگام رفتن به میدان جنگ و طلب کردن است سواری و این که کسی نبوده برای ایشان اسب را بیاورد و حضرت زینب سلام الله علیها آن را آورد.
12- داستان حضور زینب در قتلگاه می گویند تا امام را دید که در حال جان دادن است، خود را به روی بدن امام علیه السلام اندخت و گفت: تو برادر منی، تو امید مایی، تو پناه مایی، تو پشتیبان مایی.
13- بوسیدن گلوی حضرت علیه السلام توسط زینب سلام الله علیها قبل از اعزام به میدان جنگ و این که زینب سلام الله علیها ذکر می کند که مادرم وصیت کرد به من. (حماسه حسینی)

2- طرح یک جانبه سیمای معصومین علیهم السلام:
پیامبران و امامان دو جنبه دارند یکی جنبه ی ملکوتی که در این نگاه معصومند، علم غیب دارند، ولایت تکوینی دارند و … و دیگری جنبه ی ملکی و زمینی:«قل انما انا بشر مثلکم». ما باید در مجالس اهل بیت علیهم السلام هر دو بعد را مطرح کنیم و تأکید بر بعد دوم داشته باشیم. آنان الگوی زندگی اند، این است که سازنده است در حالی که در این مراسم ها بیشتر جنبه قداست مطرح است. مدتی است در برخی از مجالس مداحی سخن از چشم و ابروی اهل بیت علیهم السلام است، این گونه مسائل سطح معارف دینی را پایین می آورد. عزاداری باید جهت روشنگرانه، افشاگرانه و هدایتگرانه داشته باشد.
3- دروغ:
آفت دیگر در مجالس دروغ است. ما معتقدیم که هدف وسیله را توجیه نمی کند و برای هدف هر چند مقدس نمی توان دروغ گفت. مرحوم محدث نوری صد سال قبل در « لؤلؤ و مرجام» بر این موضوع تأکید کرده و به نحو مبسوط در نکوهش دروغ و دروغگویی در عزاداری ها سخن گفته و نمونه هایی آورده است. شهید مطهری درباره ی این کتاب می گوید خیال نمی کنم در هیچ کتاب درباره دروغ به طور کلی به اندازه ای که در این کتاب بحث شده، بحث شده باشد. چنین کتابی شاید در دنیا وجود نداشته باشد. ملاک صحت و سقم و راست و دروغ بودن هم تنها منابع معروف نیست. چه بسا مطلبی که در منابع دست دوم هست و صادق است و چه بسا مطلبی که در منابع دست اول هست و دروغ است. به هرحال دروغ از آفات همیشه مجالس عزا بوده است. البته توجه به این نکته ضروری است. فراوانند کسانی که می خواهند روضه درست بخوانند ولیکن منبع مورد اعتماد ندارد.
4- غلو در اشعار:
متأسفانه در اشعاری که توسط برخی مداحان خوانده می شود غلو راه پیدا کرده است. با این کار توحید و امامت زیر سؤال می روند. آنها از این قبیل اند:« لا اله الاّ زینب» ، « علی بن ابی طالب زاده شده تا خدا تنها نماند،« لا له الاّ رقیه»،« من سگ حسینم».
ریشه ی این غلوها علاوه بر آن مسامحه ای که مستمعین دارند این است که امور مداحی در کشور متولی ندارد و تا زمانی که شعرا و مداحان تحت نظارت در نیامده و آموزش نبینند وضع به همین منوال خواهد بود.
5- طرح سست معارف اسلامی:
ورود خواب در عرصه معارف و ادعای ملاقات های دروغین موجب سست شدن معارف اسلامی می شود. امام صادق علیه السلام می فرمایند:« ان الله اعز ان یری فی النوم». حجیت کلام معصوم در بیداری است نه در خواب و رؤیا و در این زمینه مشهور عدم حجیت را پذیرفته اند.
مراجع عظام در خصوص کسانی که ادعای دیدار امام زمان را می کنند ابراز داشته اند که این ادعا دروغ است و شرکت در مراسمات مدعیان حرام است. بیان برخی از اقول سست که از سوی علمای تاریخی و حدیثی همواره مورد تردید بوده نیز از دیگر موارد سست شدن معارف اسلامی در هیأت های عزاداری است.

آسیب های محتوایی
1- استفاده از موسیقی مبتذل:
متأسفانه طی سال های اخیر با توجه به جذب مخاطبان، برخی از مداحی ها بر اساس آهنگ ها و سبک های ترانه ها و به وسیله آلات موسیقی خوانده می شود. قرآنی که می گوید حق ندارید قرآن را با لحن اهل فسق بخوانید قطعاً اجازه نمی دهد از آهنگ های حرام در عزاداری ها استفاده شود. اگر چه آلات موسیقی مصادیق متنوعی دارد و در برخی موارد این آلات حالت سنتی و غیر لهوی دارد، اما بر اساس استفتائات مختلف از مراجع عظام تقلید، حرمت استفاده از آلات موسیقی در این مراسمات بارها اعلام شده است. با این همه متأسفانه همچنان استفاده از این آلات طی سال های اخیر رشد صعودی داشته است. به نظر می رسد برای جلوگیری از حضور این آلات در عزاداری های اهل بیت علیهم السلام برنامه ریزی همه جانبه فرهنگی، فکری و قانوی بسیار ضروری می باشد.
2ـ اکتفا به مداحی:
اگر شور به شعور پیوند نخورد، ماندگار نخواهد بود. اهل بیت علیهم السلام مجالس محتوایی را دوست داشتند و نگاهی گذرا به تاریخ عزاداری ها نشان می دهد که مداحی و عزاداری برای اهل بیت علیهم السلام وسیله ای بود جهت انتشار مفاهیم والای دینی و حتی سیاسی. در حالی که هم اینک متأسفانه مداحی تبدیل به یک هدف نهائی شده است. با این وجود می توان با بالا بردن سطح معلومات دینی و فکری مداحان اهل بیت علیهم السلام که یقیناً مورد استقبال آن ها نیز قرار خواهد گرفت اقبال گسترده جوانان به مداحی را به نوعی با ارتقای محتوایی اشعار و مراثی گره زد.
3- خارج شدن روش های عزاداری از اصول خود:
طبیعتاً عزاداری، روش های مختلفی را تجربه کرده است. زنجیرزنی، سینه زنی، روضه خوانی و… روش های بیان حزن و اندوه برای مصائب اهل بیت علیهم السلام می باشد . این روش ها از آداب و رسوم مناطق مختلف دنیا تأثیر گرفته است. در کشور ما نیز آداب و رسوم مناطق مختلف و گاهی روستاها و محلات را می توان در نوع عزاداری ها یافت. بدیهی است روش های مختلف عزاداری گنجینه پر بهای تشیع می باشد و جا دارد از طرق مختلف ثبت و ضبط شود. اما همین سرمایه گرانبها متأسفانه دچار برخی کج سلیقگی ها و گاهی اغراض ناآگاهان می شود. قمه زنی، بستن تیغ به زنجیر، عریان شدن به هنگام عزاداری و … از جمله مصادیق این انحرافات می باشد.
4- استفاده از نمادهای غیر صحیح:
نقش نماد در هر دین و حرکت فرهنگی و اجتماعی اجتناب ناپذیر است و در بسیاری از موارد نمادها محور تشکیل این حرکت ها می باشند. در مراسم عزاداری اباعبدالله الحسین نقش نمادهای خاص بسیار پررنگ بوده و بیانگر برخی از مفاهیم های احساسی و ارزشی می باشند. نمادهایی چون پرچک منقش به نام اباعبدالله الحسین علیه السلام، لباش مشکی و … تبدیل به نمادهای ثابت و معناگرای عزاداری شده است. اما عدم کنترل در استفاده از نمادها می تواند آسیب های جدی به عزاداری وارد نماید استفاده از شمایل ذهنی و ساختگی از چهره امام حسین علیه السلام و یاران ایشان، تقدس قائل شده به علم و کتل و … از جمله مواردی است که در هیأت های عزاداری به چشم می خورد و تبدیل به ارکان اصلی و ثابت عزاداری ها نیز شده است.

تهیه شده توسط  فاطمه محمدی، فاطمه تمیزکار و .. طلبه مدرسه.