مدرسه علمیه قدسیه بهشهر

ضرورت محاسبه نفس و سنجش دينداري
شناخت ميزان دينداري هر كس توسط خود فرد، مقدمه اي براي رفع كاستي ها و پيمودن مراحل كمال است. در آموزه هاي ديني تأكيد شده است كه هر فرد مسلمان مي بايست بصورت مستمر، ابعاد شناختي، انگيزشي و رفتاري خويش را با ملاك هاي ديني، بررسي كرده و ميزان انطباق آن را مورد سنجش قرار دهد. از اين اقدام در توصيه هاي ديني به «مراقبه» و «محاسبه ي نفس»تعيبر شده است.
در همين زمينه ، امام كاظم عليه السلام مي فرمايند:« از ما نيست هر كس كه هر روز به حساب خويش رسيدگي نكند. اگر كار نيكي انجام داده، از خداوند درخواست افزايش آن را بنمايد و او را به خاطر آن عمل ستايش نمايد و اگر كار بدي از او صادر شده، از خداوند آمرزش بطلبد و به سوي او توبه نمايد».1
امام رضا عليه السلام نيز مي فرمايند :« انسان از پرهيزكاران به شمار نمي رود تا اينكه خود را حسابرسي كند. شديدتر از حسابرسي شريك نسبت به شريك خود».2
علاوه بر بيان ضرورت محاسبه و حسابرسي، در خصوص نحوه ي انجام آن نيز در آموزه هاي ديني، توصيه هاي ارائه شده است. بطور نمونه، شخصي از حضرت علي عليه السلام پرسيد:« اي اميرالمؤمنان عليه السلام چگونه انسان به حساب خويش رسيدگي كند؟» امام فرمود:« چون كه يك روز را سپري كرد، در پايان روز به نفس خويش مراجعه كند و بگويد: اي نفس! اين روزي بود كه بر تو گذشت و هرگز به سوي تو باز نخواهد گشت و خداوند در آنچه در اين روز از دست دادي، از تو سؤال خواهد نمود. حال در اين روز چه كردي؟ آيا اندوهش را برطرف ساختي ؟ آيا در غياب او، از خانواده و فرزندش نگهداري كردي؟ آيا پس از مرگش بازماندگان را سرپرستي نمودي؟ آيا با آبروي خويش، از غيبت برادر مؤمن خود جلوگيري نمودي؟ آيا به مسلماني ياري رساندي؟ در اين روز چه كردي؟ آنگاه كارهاي خود را بازگو كند. اگر كار خيري انجام داده بود، خداي را به خاطر توفيقي كه به او عنايت فرموده ستايش كند و او را بزرگ بدارد و اگر گناه معصيت و يا كوتاهي به يادش آمد، از خداوند طلب آمرزش كند و تصميم به ترك آن در آينده بگيرد.3.
1. بحارالانوار،ج67، ص 72، ح 24.
2. بحارالانوار، ج74، ص86
3. بحارالانوار ، ج67، ص70