مدرسه علمیه قدسیه بهشهر

سه اصل مهم
امام صادق عليه السلام فرمودند:
كسي كه مي خواهد از گناهان دوري كند، بايد از سه اصل پيروي كند: از لغزش هاي مردمان در گذرد؛ در كارهاي مردم جستجو نكند و ستايش و مذمت در نظر او يكسان باشد. اصل ورع آن است كه انسان همواره به حساب خود برسد و راست سخن بگويد و ارتباط خود را با مردم نيك سازد ؛ از شبهات دوري كند، شك و شبهه و عيب ها را از خود جدا سازد، از سخنان لغو و بي معنا خودداري نمايد، درهايي را به روي خود باز نكند كه بعد نتواند آن ها را ببندد، با كسي كه خوب او را نمي شناسد، هم نشين نشود.
با كساني كه دين را سبك مي شمارند، رفاقت نداشته باشد، در مسائلي كه تحمل آن را ندارد و دلش آن ها را قبول نمي كند، معارضه نداشته باشد، اگر سخني را از گوينده اي نفهميد ، با او مخالفت نكند و گفته كسي را كه از خدا قاطعانه سخن مي گويد، بشنود.( بحارالانوار ، ج67، ص 296)

تفسيمات اخلاق :
اخلاق در سه عرصه قابل تحقق است:
۱- اخلاق الهی (ارتباط باخدا:
یعنی کارهایی که به خداوند متعال مربوط می‌شود. مثل معرفت و محبت خدا، شکر و یاد خدا و توجه به خدا، خشوع و خوف از خدا، رجاء و ایمان به خدا و تضرع و استکانت… که عباداتی بر اساس آن‌ها انجام می‌شود مثل نماز و روزه و…
۲- اخلاق فردی:
یعنی کارهایی که به خود شخص مربوط می‌شود و در انجام دادن آن‌ها اصالتاً رابطه باخدا منظور نیست ولو اینکه ممکن است باخدا و احیاناً با مردم ارتباط برقرار کند. اما در آن بالاصاله فقط رابطه با خود انسان ملحوظ است مثل توجه به خود، غفلت از خود، خودشناسی، ترس از مرگ، حب ذات و شئون آن مثل حب بقاء و حب کمال (قدرت‌طلبی، حقیقت‌جویی) و لذت‎جویی غرائز (شکم باره‎گی، شهوت پرستی، علاقه به مسکن و لباس و مرکب و مال و فرزند)، جمال دوستی (زینت‎های دنیوی و اخروی)، عواطف، احساسات و انفعالات (غم و شادی، پشیمانی، خشم، خشنودی، ترس، امنیت، یأس وامید)
۳- اخلاق اجتماعی:
که محور اصلی‎اش ارتباط انسان با دیگران است و از معاشرت با دیگران و زندگی اجتماعی پدید می‎آید. مثل اصل عدالت واحسان، روابط خانوادگی (باوالدین، باهمسر، با فرزندان، با خویشاوندان)، همبستگی اجتماعی، مفهوم ولایت، اصلاح و افساد اجتماعی، وفای به عهد وادای امانت، رعایت حقوق و مصالح اعضای جامعه (دوری از قتل، حس، طمع در اموال دیگران، سرقت، کم‎فروشی، تدلیس، رشوه، ربا، بدگمانی، تجسس ، غیبت، تهمت، تمسخر، گوش دادن به آن‌ها، سخن بیهوده، ترش‎رویی، حفظ آبروی افراد، صدقه دادن، قرض، زکات، اطعام فقرا، مراعات آداب رفتاری با دیگران مثل: ملایمت، فروتنی، صداقت، امر به معروف و نهی از منکر، تقیه در موارد آن، عفو و گذشت، دفاع از حقوق دیگران، جهاد و..

درسي براي زندگي
مشغله ها، هميشه بازدارنده انسان از تلاش هاي پيش برنده است. آفت هاي جسمي و بيماري ها، سرعت پرواز انسان را مي كاهد. خوشبخت كسي است كه تني سالم و فرصتي و فراغتي آزاد داشته باشد تا بتواند به آنچه كه بايد برسد و دست يابد. پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم كه درود خدا بر او و خاندانش پاكش باد- در سخنانش با ابوذر، بايادآوري اين مطلب ، اين درس بزرگ را مي دهد كه بايد از فرصت ها، تندرستي ها، توانايي ها، فراغت ها و جواني ها، حداكثر استفاده را برد. پس از بيان اين نكته كه بيشتر در دو نعمت ؛« صحت و فراغت » مغبون و زيان زده اند، مي فرمايد:
« … اي ابوذر! پنج چيز را قبل از پنج چيز، قدر بشناس و غنيمت بدان:
1. جوانيت را، قبل از پيري.
2. تندرسيت را، قبل از بيماري.
3. دارابيت را، قبل از تنگدستي.
4. فراغتت را، قبل از گرفتاري.
5. زندگيت را، قبل از مرگ…1».
راستي، چه درس شگفت و بزرگ و حكيمانه اي! مگر نه اينكه سرمايه هاي سودآور انسان در بازار زندگي، عبارت است از: جواني، سلامتي، امكانات مادي، فراغت، و سرمايه ي عمر؟! و مگر نه اينكه آفت هر يك از اين ها، در كنارش بيان شده است؟
اگر بتوانيم در جواني، كاري براي پيري بكنيم، اگر بتوانيم از تندرستي، بهره ي كامل ببريم، اگر موفق شويم« مال» را در جاي درست خود، مصرف و خرج كنيم، اگر از فرصت هاي گران بها، حداكثر استفاده را بگيريم، و اگر از عمر گران مايه، براي خانه ي ابدي و سراي آخرت، ره توشه اي برداريم، ديگر چه غم و اندوهي؟
بيشتر زيان زدگان، كساني اند كه گوهر وقت را، رايگان از دست مي دهند. مگر مي توان وقت رفته را باز آورد؟ … هرگز !
از رسول خدا بشنويم:
«… اي ابوذر! از اين كه كاري را به آينده موكول كني و كار امروز را به فردا بيفكني( تسويف ) بپرهيز.
تو امروز ، در مقابل امروزت هستي ، از آينده چه خبر داري؟
اگر فردايي داشتي، براي فردايت چنان باش كه براي امروزت بودي. و اگر به فردا نرسيدي، بر كوتاهي و قصور امروز نخواهي داشت».2
1. بحارالانوار، ج 74، ص 72.
2. همان.

توصيه هايي از نبي مكرم اسلام صلي الله عليه و آله و سلم به ابوذر فرمود:
اي ابوذر! آيا مي خواهي به بهشت بروي؟
گفتم: آري يا رسول الله پدرم فدايت!
فرمود: آرزوهايت را كم كن و مرگ را برابر ديده بدار و آن طور كه بايد از خدا شرم داشته باش.
گفتم: اي رسول الله! همگي ما از خدا مي ترسم.
فرمود: آن شرم را نمي گويم ، حيا از خدا اين است كه مرگ را فراموش نكني و شكم را از حرام نگهداري و فكر خود را از بدانديشي حفظ ، هر كس مقام عالي آخرت را مي خواهد، بايد زبور دنيا را رها كند كه اگر چنين باشي، به ولايت خدا نايل شده اي . بحارالانوار، ج 74، ص 86

دشمن ناشناخته انسان
حضرت علي عليه السلام در نهج البلاغه مي فرمايد:
از آنچه خداوند سبحان با ابليس رفتار كرد درس عبرت بگيرد. با اينكه او اعمال و عبادات طولاني و كو شش هاي فراواني در راه حق تعالي انجام داد، به طوري كه شش هزار سال خداوند بزرگ را عبادت كرد كه شما نمي دانيد اين شش هزار سال از سال هاي دنيا بوده يا سال هاي آخرت، ولي در اثر يك لحظه تكبر همه اين زحمات را بر باد داد.*
براستي حال شيطاني كه خداوند را مي شناخت اين همه او را عبادت كرد و از طرفي بهشت و جهنم را هم معتقد بود و با اين وضع به خود رحم نكرد و زحمات شش هزار ساله خود را به باد داد آيا به ما رحم مي كند!؟
ما با چنين دشمني روبرو هستيم كه كسي جز انبيا و ائمه معصومين عليهم السلام و اولياي الهي و مخلص از كمند و دامش بيرون نمي روند.
* نهج البلاغه خطبه 234.