مدرسه علمیه قدسیه بهشهر

عنوان پایان نامه: نماز مطلوب و مقبول از دیدگاه قرآن و سنت

پژوهشگر: سمیه آخوندی

استاد راهنما: سید حسینعلی محمدی متکازینی

سال دفاع: تابستان 1387

چکيـــــــده

اين تحقيق شامل پنج بخش است، در بخش اوّل به تعريف نماز، نماز در اديان و فلسفه و اسرار وجوب نماز پرداختيم. نماز يعني پرستش، نياز، سجود و بندگي که لفظ عربي آن صلوة است که ابتدا براي دعا به صورت مطلق به کار مي رفت و سپس در دين اسلام براي عمل خاصّي که همان نماز است مورد استفاده قرار گرفت. اين عبادت مختص اسلام نيست بلکه در همه ي اديان وحياني و حتّي برخي اديان غير وحياني نيز وجود داشته، فقط کيفيّت و کميّت آن ها با هم فرق مي کند. وجوب نماز در همه ي اديان به فطرت خداجويي و خدا پرستي انسان برمي گردد. به عبارتي شايد فلسفه ي وجوبي نماز نيز همين باشد که غريزه ي خدا پرستي انسان ارضاء شود.
نماز مناجاتي است بين بنده ي ضعيف و خداي قوي و بي شک سخن گفتن با اين مخاطب قوي آداب به خصوصي دارد. بخش دوّم شامل همين آداب و ويژگي هاي نماز مطلوب است. اين     ويژگي ها عبارتند از اخلاص که همان پاک بودن نيّت از انگيزه ي غير الهي است، نشاط، طمأنينه، علم، حضور قلب، خشوع و خضوع، تفکّر، خوف و رجا، اقامه ي نماز به صورت جماعت، نماز اوّل وقت، زينت براي نماز، مسواک زدن و عطر و بوي خوش.
يعني نماز مطلوب بايد با خلوص نيّت و شور و شعف و همراه با آرامش کافي باشد. در عين حال از روي علم و معرفت و توجّه قلبي به ذات اقدس خداوند اقامه شود و بهتر است که در اوّل وقت و به صورت جماعت خوانده شود.
علاوه بر موارد ذکر شده شرايطي وجود دارد که رعايت شان باعث رشد معنوي انسان مي شود. در بخش سوّم به اين شرايط مي پردازيم که عبارتند از شرط اعتقادي، شرط سياسي، شرط اخلاقي، شرط اجتماعي و شرط خانوادگي. يعني اگر انسان بدون ايمان و باور قلبي و بدون رهبري رهبر آسماني نماز بخواند يا با وجود خواندن نماز خويشتن را از گناهان حفظ نکند، از اداء ماليات هاي اسلامي پرهيز کند و اخلاق انساني نداشته باشد اعمالش مورد قبول خداوند واقع نمي شود.
البته مواردي نيز هست که عدم مراعاتشان باعث زيان و نقصان نماز مي شود که در بخش چهارم از آن ها تحت عنوان موانع پذيرش نماز نام بردم.
موانع پذيرش نماز عبارتند از پر خوري، نداشتن تقوا، دوري کردن از خويشان، عاق والدين، حرام خواري، نگاه آلوده و ناپاک، آزردن همسر و …
در پايان با توجّه به اهمّيتي که براي نماز ذکر شد قطعاً ترک آن نيز عواقبي را در بر خواهد داشت لذا در بخش پنجم به عواقب ترک نماز پرداختم که عبارتند از سختي دنيا، ضلالت و گمراهي، سخت ترين عذاب دوزخ شامل حال بي نماز مي شود. مرگ ترک کننده ي نماز، چرا که پس از مرگش بدن او با مردار فرقي ندارد و لعن و نفرين الهي شامل حالش مي شود.

برای دریافت کامل پایان نامه به کتابخانه مدرسه علمیه قدسیه بهشهر مراجعه شود.

تکامل عقل فطری در عصر ظهور

از برکات ظهور امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف بلوغ عقلی جامعه بشریت است و انسان به خلق و خوی پاکیزه آراسته می گردد.

احادیث شریفه در این باره به دو نکته اشاره دارند:

1. شکوفایی کامل عقل فطری در سراسر جهان بشریت و جهان بینی خردمندانه جامعه در آغاز ظهور ولی زمان علیه السلام.

2. وحدت بینش ها و گرایش ها در جهت کمال و دوری از هرگونه تشتت و اختلاف اندیشه و بالاخره آزادی عقل ها از قید و بند هوی و هوس ها بطوری که علم و فهم جایگزین جهل و بی خردی می شود و فضائل اخلاقی به جای رذائل و مفاسد می نشیند و این به عنایت و لطف خداوندی ازناحیه مقدسه امام زمان علیه السلام است که چنین بشر دگرگون می گردد و در این راستا احادیث با عنوان های مختلف آمده است، از جمله تکامل عقل و اخلاق است و چنین تعبیری در دو حدیث به شرح زیر آمده است.

1. قطب الدین راوندی مفسر، محقق، فقیه و محدث، حدیث شریف را با سند صحیح نقل نموده است.(کتاب الخرائج و الجرائح، ج2، ص842).

« عن محمد بن عیسی، عن صَفوان، عن مُصَنیَّ الحناط، عن أَبی خالد الکابلی، عن أَبی جعفر علیه السلام: قال:إذا قام قائمنا وضع یده علی رؤوس العباد فجمع بها عقولهم و أکمل بها أَخلاقهم».

2. مرحوم شیخ کلینی حدیث را با سند دیگری آورده است:

« الحسین به محمد، عن معلی بن محمد، عن الوَشاء، عن المُثنی الحناط، عن قُتَیبه الاعشی، عن ابن أبی یَعفور، عن مولی لبنی شیبان، عن أبی جعفر علیه السلام. قال: إذا قائمنا وضع الله یده علی رؤوس العباد فجمع بها عقولهم و کَمَلت به أحلامهم».( الکافی، ج1، ص25)

و رجال حدیث غالباً ثقه و معتمدند اما دو نفر از راویان (الحسین بن محمد و مولی لبین شیبان وضع روشنی ندارند). البته با کمک حدیث اول حدیث دوم هم اعتبار می یابد، چنانکه در علم اصول به اثبات رسیده است.

صدرالمتألهین در شرح اصول کافی تنها حدیث دوم را مطرح نموده است و چون مفاد آن ارزش بالایی دارد و از طرفی قیام آن حضرت از اصالت و استحکام خاصی برخوردار است لذا مناقشه در سند را بی اهمیت دانسته است گویا سند حدیث اول در دسترس ملا صدرا رحمه الله علیه نبوده است، در هر حال در کتاب وزین قطب راوندی حدیث را با سند درست یافتیم و در اینجا نقل نمودیم، الحمدلله تعالی.(مؤلف). ناگفته نماند که شیخ صدوق درکمال الدین حدیث شیخ کلینی را « وضع یده » بدون لفظ الله آورده است.

نکاتی چند:

1. در متن حدیث قطب رواندی:« و أکمل بها أخلاقهم» آمده به جای « کملت به احلامهم» و این تعبیر زیباتر و اولی است. زیرا جمله:« فَجَمَع بها عقولهم» به بیداری بشر و بلوغ خرد و درک جامعه اشاره دارد و جمله« أکمل بها اخلاقهم» از رفتار نیک و اخلاق پسندیده اجتماع حکایت می نماید. و به عبارت دیگر حدیث شریف به درک صحیح و عمل نیک هر دو بشارت داده است اما حدیث دوم این انسجام و صراحت را ندارد و باید «احکام» را جمع« حِلم» به معنای آرامش خاطر گفت نه به معنای عقل تا درک صحیح و رفتار پاکیزه را شامل گردد و از تکرار عقل مصون بماند.

2.« وضع یده علی رؤوس العباد»: قائم آل محمد علیه السلام دست لطف و عنایت خود را بر سر جامعه بشری می نهد و در این هنگام انسان عاقلانه و درست می اندیشد و عمل می کند و در نتیجه زندگی، حیات نو و شادابی فوق العاده به خود می گیرد، و دست مبارک آن بزرگوار، دست ولایت است که دارای برکات فراوان می باشد همانطور که نام مبارک « قائم» اشاره به مصونیت او از هرگونه تغییرات متعارف است.

صدرالمتألهین می نویسد: اسم « قائم» به معنای وجود خاص و شخصیت ویژه اوست که مصون است از هر گونه تغییرات عادی و متعارف مثل: بیماری، پیری، فرسودگی، مرگ و بلاخره حرک افلاک و نظام منظومه شمسی دراو تأثیر نمی گذارد چون مسیح علیه السلام که در آسمان زنده و سالم و از هرگونه تغییر مادی مخلوط است. (شرح اصول کافی، کتاب العقل و الجهل، حدیث 21).

و بر اساس قدرت ولایت تحت تأثیر عوامل طبیعت قرار نمی گیرد بلکه او مدار و محور جهان طبیعت است و فاعل در عالم ماده به اذن خداوندی نه منفعل ، اثرگذار نه اثرپذیر. و بعضی محققان که حدیث را با اضافه لفظ الله دیده اند گفته اند خداوند دست لطف خود را یا دست لطف امام زمان علیه السلام را بر سر مردم می گذارد.

3. بلوغ جامعه بشری در عصر ظهور

این حدیث شریف از آینده ای خبر می دهد که جامعه بشریت خویش را می یابد پس از باختن و می شناسد بعد از فراموش نمودن و به اصل خود می رسد بعد از گم شدن در راه های جهل و ضلالت.

حدیث شریف خبر می دهد از پایان دوران نقش و نگارهای دروغین تمدن آخرالزمان  در قالب دموکراسی و مارکسیسم و …  ونیز حدیث خبر می دهد از به سر آمدن دوران نظریه پردازان بی خبر چون فوکو یاماها که تمدن غرب را فراگیر و جهان نوین را همچون دهکده ای با کدخدایی صهیونیسم مسیحی پنداشته اند. در هر حال این روزگار تلخ تر از زهر، گذراست و روزگار شیرین و لذت بخش در راه است. و بالاخره پیوند غیر اصیل علم با جهل گسسته می شود و با وحی پیوند ناگسستنی پیدا می کند و به قول ابن رشد فیلسوف عربی« علم با وحی پیوند واقعی دارد» و این پیوند مبارک همانا پیوند علم باعقل فطری است همانطور که امیرالمؤمنین علی علیه السلام عقل وعاقل راتعریف فرموده است. از آن حضرت پرسیدند:« صف لنا العاقل؟ فقال: هو الذَّی یَضع الشیءَ مواضعه. ثم قیل له : صف لنا الجاهل. فقال علیه السلام: قد فعلتُ».« عاقل کیست؟ فرمود: کسی است که جایگاه و منزل هر چیز را می شناسد و آن را در جای خودش می نهد و نتیجتاً نادان کسی است که راه را گم کرده است، غلط می فهمد و غلط عمل میکند».

بنابراین قیام امام زمان علیه السلام قیام عقلی و فرهنگی است و پیروزی ایشان از همین رهگذر است همانطور که پیامبران از آدم تا خاتم صلی الله علیه و آله و سلم عقل ها را رشد بخشیده اند و معجزات انبیاء علیه السلام شاهد و گواه بر این نکته است که رجال آسمانی بشر را تدریجاً به سوی مصالح و فضائل هدایت نموده اند با این تفاوت که معجزات پیامبران گذشته از راه چشم ها و گوش ها بود اما معجزه پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله وسلم از راه عقل بشر است چون قرآن کریم.

منبع: خط امان، پژوهشی در موعود ادیان، ج1، ص 73.

حرص و آتش

در روستای ضروران در نزدیکی کشور یمن مردی نیکوکار زندگی میکرد که باغ ها و کشتزارهای گندم زیادی داشت و همیشه فصل برداشت یک دهم از محصولات را به مردم فقیر می بخشید. او همیشه پسرانش را نصیحت می کرد و می گفت شما را به خدا قسم می دهم که بعد از من به خاطر حرص و طمع از دادن یک دهم محصول به فقر دریغ نکنید تا خداوند به کار شما رونق و برکت دهد. پسران پس از مرگ پدرشان دور هم جمع شدند و تصمیم گرفتند که محصولات را شبانه جمع کنند تا فقرا مطلع نشوند و آنها بتوانند تمام محصول را بفروشند و سود بیشتری ببرند ولی همان شب باغ آتش گرفت و تمام محصولاتشان در آتش سوخت.( مثنوی معنوی)

هسته انگور

هسته انگور از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است. دارای"تانن” است، بنابراین قابض است؛ پس درمان زخم هاست و زیادی روان بودن معده را درمان می کند. اگر کسی مجبور است وقت زیادی صرف دستشویی کند، می تواند از این هسته استفاده کند، چون ادرار را کاهش می دهد. افزون بر این برای درمان مبتلایان به بیماری سل، گرد هسته انگور را به آنها می دهند. جالب است بدانید سوخته گرد هسته انگور برای آبریزش چشم و تقویت بینایی سودمند است و به صورت سرمه نیز در چشم می کشند.

منبع : مجله خانه خوبان ش 84-85.

سختی و گشایش الهی هر دو برای امتحان ما است.

قرآن کریم ضمن بیان یکی از امتحان های الهی بر اقوام و تمدن های گذشته می فرماید: « وَ ما اَرسَلنا فِی قَریَهٍ مِن نَبِیٍّ اِلا اَخذنا اَهلَها بِالبَأساءِ وَالضَّراءِ لَعَلَّهم یَضَّرَّعونَ؛ ثُمَّ بَدَّلنا مَکانَ السَّیه الحسنهَ حتی عَفوا وَ قالُوا مَسَّ آبائنا الضَّراءُ وَ السَّراءُ فَاَخَذناهُم بَغتَهً وَ هم لا یَشعرونَ؛ در هیچ شهر و تمدنی رسولانی نفرستادیم، الا این که اهل آن جا را به سختی و رنج گرفتیم، شاید که تضرع و زاری کنند، سپس جای سختی(بدی) را با نیکویی و آسایش عوض کردیم تا برآسودند و گفتند همانا پدران ما را رنج و سختی رسیده، پس آنان را به طور ناگهانی برگرفتیم ، در حالی که نمی دانستند و متوجه نبودند».(اعراف /94و 95).

دقت در این دو آیه شریفه نکته ی لطیفی را آشکار می سازد و آن، این که چه سختی و رنج اولیه و چه گشایش و آسودگی بعدی هر دو برای افتنان و امتحان الهی است و نباید از اولی بر آشفت و جزع و فزع کرد و نباید به دومی دل خوش داشت و احساس بی نیازی کرد. آن هنگام که خداوند  بر قوم و جماعتی سخت می گیرد، می خواهد که آنان با تضرع خویش رو به سوی خدا کنند و آن موقع هم که رفاه و گشایش می دهد، می خواهد حجّت را بر آنانی که در آن سختی ها رو به جانب او نکردند، تمام کند و خوب که خوردند و خوابیدند و کیف کردند و از خدا غافل شدند، ناگهان بانگی بر آید خواجه مُرد! بگیردشان و از صحنه ی زندگی بیرونشان ببرد تا در عالم برزخ منتظر دوزخ شوند.

رگ رگست این آبِ شیرین و آب شور                    در خلایق می رود تا نفخ صور ( مثنوی، دفتر اول، بیت 751)

اما درباره سختی ها و گشایش های زندگی که همه از جهت ابتلاء و امتحان ما اولاد آدم است، این بیان شیرین مولوی را بشنوید که می فرماید:

ای بسا کارا کا اول صعب گشت              بعد از آن بگشاده، سختی گذشت

بعد نومیدی بسی اومیدهاست                  از پس ظلمت بسی خورشید هاست ( مثنوی، دفتر سوم، ابیات 2925و 2926).